Doorgaan naar hoofdcontent

Burgerschap en The Big Lebowski

‘The Big Lebowski’ is overleden. David Huddlestone speelde de rol van de echte Big Lebowski in de gelijknamige film van de Coen-brothers.  De hoofdrol  in de film was voor Jeff Bridges die per ongeluk wordt aangezien als the Big Lebowski door enkele op geld beluste misdadigers, met alle grappig-pijnlijke situaties vandien – o.a. een geruïneerd tapijtje “that really tied the room together”. Het is een fantastische film. Samen met Fargo allicht hun beste. Een onderstroom in beide films is de moeite die mensen hebben om grote van kleine dingen te onderscheiden, en hoe een bagatel (zoals een postzegelverzameling, of een mooi tapijtje) al hun aandacht kan opeisen terwijl buiten hun hoofden om geschiedenis wordt geschreven, mensen worden gedood, misdadigers worden gevat. Kan je het hen verwijten? Stellen niet al onze dagelijkse bezigheden in het licht der eeuwigheid niets voor?

Voor het boek Denkbeelden schreef Thomas Nys een interessant en leuk filosofisch artikel over burgerschap naar aanleiding van (onder andere) The Big Lebowski. Zoals hij uitlegt, lijdt het geen twijfel dat The Dude mijlenver af staat van het ideaal van burgerschap zoals Aristoteles dat voorstaat: bowlen is zowat de belangrijkste activiteit in het leven van deze goedzak, een leven dat verder vooral door een grote passiviteit gekenmerkt wordt. Maar The Dude doet geen vlieg kwaad, dus wat dan nog?

We kennen allemaal Dudes, we herkennen hem misschien bijwijlen ook in onszelf: rustig palaverend over niets, lurkend van een White Russian, drijvend van het ene lichamelijke plezier naar het andere. En zelfs al wordt  de ‘pushpin’ af en toe ingeruild voor een stukje ‘poetry’ (we gaan immers af en toe ook eens naar het theater of lezen een goed boek), het doel blijft: ons amuseren.

Je vraagt je af of dit vol te houden is in een tijd van terrorisme en radicalisering. Moeten we als brave burgers niets iets meer burgerzin gaan tonen en ons op een of andere actieve manier inzetten voor onze samenleving? Moeten we niet iets doen in plaats van aan de zijlijn toe te kijken? Kunnen we na het zoveelste nieuwsbericht van een aanslag of een racistisch incident de angst en de verontwaardiging weerom verdrijven met enkele uurtjes televisie-entertainment? Anderzijds: wat moeten we anders?  Hoe kunnen we beter opkomen voor onze manier van leven dan door ermee door te gaan? Maar de vraag is of onze manier van leven, met name onze bijdrage aan de samenleving die we voornamelijk invullen als consument eerder dan als burger, er een is die we moeten blijven bestendigen. Volstaat het om ‘geen kwaad te doen’? Moeten we niet eveneens ‘goed doen’?

Je zou hopen dat het vrijwilligerswerk, de samenlevingsopbouw, het verenigingsleven, het politiek activisme, de buurtwerking enz…herleeft als reactie op de angst en de terreur. Maar misschien is die hoop ijdel of zelfs misplaatst. Wie weet hebben de Coen-brothers het ook op een dieper niveau juist wanneer ze de boodschap uitdragen: The Dude abides.


Reacties

Populaire posts van deze blog

Incest, walging en instemming: ethiek valt (helaas) niet te herleiden tot één fundament

Wat is er mis met incest tussen twee volwassen die het allebei willen? vraagt Debra Lieberman in  een interview  over haar boek Objection (De Morgen 18 januari 2019). Ze bedoelt het als een retorische vraag.  De aanleiding is het reële geval van een Duitse geadopteerde jongen die later, zonder het te weten, met zijn zus trouwde en vier kinderen kreeg. Hij kreeg gevangenisstraf omwille van het incestverbod. Dat lijkt extreem. Vervolgens neemt Lieberman ons mee naar de suggestie dat er nooit iets mis is met incest, zolang het gaat om volwassenen die instemmen. OF er een wet moet zijn die incest verbiedt, laat ik buiten beschouwing. Maar dat sociale afkeuring van incest kortzichtig of ongegrond zou zijn, wil ik betwijfelen. En dat doe ik niet omdat ik zou walgen van het idee. Walging vormt volgens Lieberman alsmaar vaker een basis voor politieke, rechterlijke en morele beslissingen. Jonathan Haidt, een collega-psycholoog die beroemd werd met zijn studies over ...

De liefde van de utilitarist

Wanneer Peter Singers moeder zo dement werd dat ze niet meer voor zichzelf kon zorgen, stemde hij erin toe om een thuisverpleger te betalen. Als we aannemen dat zijn moeder zo weinig zelfbewustzijn bezat dat ze niet meer kwalificeerde als een persoon volgens Singers eigen criteria en als we aannemen dat met het geld besteed aan het verlengen van haar leven meerdere kinderen in Afrika zouden kunnen worden geholpen, dan gaat die beslissing van Singer in tegen zijn eigen utilitaristische (kortweg: geluksmaximaliserende) moraaltheorie. Volgens zijn utilitaristische theorie moeten we bij het zoeken naar de moreel juiste handeling aan de belangen van vriend en vreemde evenveel gewicht toekennen. Wanneer hij zijn moeder favoriseert, doet Singer niet wat hij volgens zijn eigen leer zou moeten doen. Et alors? Inderdaad, als zodanig is dit geen verrassing en evenmin een argument. Moraalfilosofen zijn geen heiligen. Zij doen niet altijd wat juist is, of, nauwkeuriger, ze doe...

Feminisme en het moederschap

In de inleiding van  De Tweede Sekse  stelt Simone de Beauvoir de vraag 'Wat is een vrouw?', om tamelijk fatalistisch te antwoorden 'Tota mulier in utero'. Vrouwen zijn een en al baarmoeder. De Beauvoir choqueert met haar beschrijving van de bloedige lijdensweg van menstruatie en ontmaagding, naar zwangerschap en bevalling ... stuk voor stuk martelingen, om van het moederschap nog maar te zwijgen. Voor de Beauvoir, zoals voor vele andere feministen in haar kielzog, staat het feminisme op gespannen voet met het moederschap. Een zichzelf respecterende vrouw kiest niet voor vrijwillige gevangenschap en opoffering van lichaam en geest. En ik begrijp wat ze bedoelt. Maar een recente gebeurtenis in mijn eigen leven (u raadt vast welke) dwingt me om er dieper over na te denken. Is het moederschap een gevangenis? Moet een moeder haar autonomie, haar eigen dromen en ambities in de ijskast stoppen? Zijn zwangerschap en bevalling martelingen die de vrouw ontmenselijken e...