Zijn jaloezie en vriendschap twee kanten van dezelfde medaille?

Goede TV-series inspireren ons. Ze zetten ons aan om een beter mens te worden. Fernand Van Damme beschrijft hoe My Brilliant Friend (naar het boek van Elena Ferrante) hem motiveert om zijn vriendschappen beter te onderhouden. Dat is mooi. Mij zet de serie ertoe aan om de infiltratie van jaloezie in vriendschap, ook in mijn eigen leven, onder ogen te zien. Want behalve goede vrienden zijn Lila en Lenù ook concurrenten. Geregeld beschrijft Lenù de bijtende en soms ronduit gemene reacties van Lila op de onderwijskansen die Lenù krijgt, of bekent Lenù op haar beurt hoe jaloers zij is op haar hoogbegaafde knappe vriendin vol zelfvertrouwen. Wat het boek briljant toont, is hoe vervlochten jaloezie en liefde kunnen zijn. Meer nog, het is niet eens zo duidelijk of het ene wel zonder het andere kan. 

“We hate it when our friends become successful,” zingt Morrissey openhartig en provocerend tegelijk. Is dat iets om ons voor te schamen? Volgens filosofe Sara Protasi in haar Aeon-artikel Love your frenemy niet. Het is des mensen, en bij nader inzien is het helemaal niet verwonderlijk dat het net onze vrienden zijn die onze jaloezie opwekken. Want vaak zijn ze onze vrienden omdat we interesses, doelen, waarden, talenten met hen delen. Al die gelijkenissen zijn vruchtbare grond voor vriendschap, maar ook voor jaloersmakende vergelijkingen. Je zal het maar zien, de twee slimste (en mooiste) meisjes van de klas worden vrienden: met geen enkel ander meisje in de buurt voelen Lila en Lenù een verwantschap. Ze zoeken elkaar op, en stoten elkaar vervolgens geregeld af, want de gelijkenissen tussen hen tonen ook de minieme verschillen. Lila is net iets scherper, levendiger – briljanter, lijkt het. Maar dan later in het verhaal wordt duidelijk dat het voor Lila net andersom is: de briljante vriendin is Lenù. Allicht zijn ze het allebei. En is het boek een ode aan vriendschap in al haar menselijke ingewikkeldheid, alsook een verkenning van de gedachte dat vriendschap en jaloezie twee kanten van dezelfde medaille zijn. 

Volgens Protasi komt jaloezie in verschillende vormen, goede en slechte. Ik  ben niet zeker of er een goedaardige vorm van jaloezie bestaat. Elk spoor van jaloezie, hoe menselijk ook, lijkt mij toch af te doen aan het ideaal van vriendschap. In plaats van jaloezie zou het talent van een vriend ook bewondering kunnen opwekken, maar volgens Protasi voelen we vooral bewondering voor mensen die ver van (of boven) ons af staan. Voor Louisa May Alcott, de auteur van Little Women, voelen Lila en Lenù bewondering, geen jaloezie. Maar we kunnen ook leren om onze vrienden te bewonderen, om te genieten van hun prestaties. Zelfs Lila en Lenù slagen er af en toe in om zonder aan zichzelf te denken te genieten van elkaar. Zo sporen goede TV-series ons niet alleen aan om een beter mens te worden, ze doen ons ook nadenken over wat dat eigenlijk betekent – een goed mens zijn.